Zamiast mapy - karty powieści, zamiast danych w GPS-ie - barwne opisy miejsc i przeżyć. Tak też można zwiedzać miasto - śladami bohaterów książek, postaci historycznych i wymyślonych, które łączy wspólna przestrzeń - Gdańsk. Zbliżająca się wiosna, a także wyjątkowe daty w kalendarzu jak Dzień Kobiet i Dzień Mężczyzny to dobra okazja by wybrać się na spacer literackim śladem. Miasto dało niejednemu pisarzowi i niejednej pisarce powód do natchnienia i osadzenia tu swoich bohaterów, fabuły emocji i wspomnień. Można poszukać ich w różnych miejscach. Wciąż żyją w gdańskiej topografii.
Kamienica pod żółwiem i Gdańsk wielonarodowościowy
Jest w Gdańsku wyjątkowa kamienica, z pozoru nie rzucająca się w oczy. Znajduje się przy ul. św Ducha, a nazwę kamienica pod żółwiem zawdzięcza zwieńczeniu w postaci żółwia właśnie. Od wielu lat w budynku znajduje się filia Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej, ale sam barokowy budynek jest sławny z innej przyczyny. To za sprawą Joanny Schopenhauer - jednej z najwybitniejszych kobiet swoich czasów, matki filozofa Artura Schopenhauera, która przyszła na świat właśnie w tej kamienicy. To był jej rodzinny dom.
Gdańsk Joanny Schopenhauer ożywa na kartach jej wspominkowej powieści edukacyjnej "Gdańskie wspomnienia młodości" opisującej miasto w wieku XVIII. Z opowieści Joanny Schopenhauer to nie ten Gdańsk, znamy nam dzisiaj. To miasto barwne, wolne, republikańskie wielonarodowościowe, ale także miasto w obliczu zagrożenia - z którego pisarka ostatecznie wyjechała po zajęciu miasta przez Prusy w 1793 r. Z jednej strony miejsce jej dzieciństwa i młodości, czas edukacji, beztroski i kształtowania jej poglądów z drugiej przestrzeń, która wskutek dziejowej zawieruchy staje się wroga.
Jakie miejsca wspomina pisarka? Gdzie można poczuć ducha Joanny? To uliczki Głównego i Starego Miasta - 200 kroków od jej domu znajdowała się kamienica, w której siostry wybitnego rysownika Daniela Chodowieckiego prowadziły szkołę - tam uczyły też Joannę. A ryciny Daniela Chodowieckiego, który uwiecznił miasto, jego mieszkańców na swoich grafikach doskonale korespondują ze wspomnieniami pisarki o Gdańsku. Ona sama opisuje nie tylko miejsca, ale i postaci zamieszkujące Gdańsk, tworzące jego specyficzny, kolorowy klimat: są więc szymkowie, żydowscy i rosyjscy kupcy, menonici, franciszkanie i kapucyni. Joanna Schopenhauer nie stroni też od przyglądania się temu jak wygląda edukacja czy wnętrza mieszczańskich domów - co rozbudza wyobraźnię odbiorcy. Opisuje też miejsca nad Motławą.
Gdańsk Guntera Grassa
Największy udział w rozsławieniu Gdańska na cały świat na kartach literatury miał noblista, gdańszczanin Gunter Grass. W trylogii gdańskiej: "Blaszany Bębenek", "Kot i mysz", "Psie lata" opisuje miejsca związane nie tylko Głównym i Starym Miastem, ale także z Wrzeszczem. Ważną rolę odgrywają też Kaszuby - skąd pochodzi matka Oskara - głównego bohatera "Blaszanego Bębenka".
W "Psich latach" o Wrzeszczu pisze tak: Było sobie kiedyś miasto, które obok przedmieść: Orunia, Siedlce, Oliwa, Emaus, Pruszcz, Święty Wojciech, Młyniska i Nowy Port miało przedmieście o nazwie Wrzeszcz. Wrzeszcz był tak duży i tak mały, że wszystko, co na tym świecie wydarza się lub mogłoby się wydarzyć, wydarzyło się też lub mogło byłoby się wydarzyć we Wrzeszczu.
Karty powieści niczym mapa prowadzą nas m.in. do Kolegiaty pw. Najświętszego Serca Jezusowego, w której ochrzczony został mały Oscar, do Parku Kuźniczki, Starego Browaru czy II LO przy ul. Pestalozziego. Pisarz urodziła się przy ul. Lelewela we Wrzeszczu - na Placu Wybickiego ma swój pomnik - towarzyszy mu Oscar. Główne i Stare Miasto to przede wszystkim: Targ Węglowy a przy nim Katownia, Teatr Wybrzeże i Wielka Zbrojownia. Dalej mamy okolice Zespołu Szkół Łączności Plac Obrońców Poczty Polskiej, Basztę Jacek z Halą Targową, a także Bibliotekę PAN i Plac Solidarności. To tak na spacerową zachętę, bo lokalizacji zaznaczonych w książkach jest więcej.
Wrzeszcz Pawła Huelle
Wrzeszcz to dzielnica, z którą związany był też pisarz Paweł Huelle. Dzielnica jako kraina małych ojczyzn, jako wszechświat dzieciństwa i przestrzeń tajemnicza wraca za sprawą między innymi jego najsłynniejszej powieści "Weiser Dawidek". Miejsce zrośnięte wręcz z dzieciństwem bohaterów ich dorastaniem z tajemnicami i tragedią. To nie tylko konkretne budynki jak szkoła czy lokale gastronomiczne z lodami i oranżadą to także lasy i kanały oraz nieistniejący już Wiadukt Weisera – jeden z najbardziej znanych wiaduktów dawnej kolei kokoszkowskiej w Gdańsku. Istniał jeszcze dekadę temu. Został zburzony 5 czerwca 2013. Mapa akcji powieści obejmuje tez m.in. cmentarz Brętowski, Kościół Matki Bożej Nieustajacej Pomocy, IX LO im. K. Kolberga.
Oliwa u Chwina, Biskupia Górka u Zwarry
Do dzielnic, do których wracają pisarze wskrzeszając dawne miejsca zapamiętane w dzieciństwie i oddając hołd małym ojczyzną, można dołączyć Oliwę. Między innymi ta część Gdańska ożywa na nowo na kartach powieści Stefana Chwina. Pisarz z niezwykłą dbałością o szczegół opisuje miejsca, odtwarza klimat także na poziomie zmysłów smaku czy powonienia. Ulice, budynki, domy z zagrodami a także nieużytki, zapadające się cmentarze czy bunkry. Z jednej strony przedwojenna prowincja z drugiej zniekształcona, powojenna przestrzeń. Stacja kolejowa, katedra, al. Grunwaldzka, lasy oliwskie. Oliwa u Chwina to miejsce ograniczone zamknięte, mające swoje wyraźne granice, złożoną formę i osobny byt.
Innym miejscem literackich odniesień, które turystom jest zapewne najmniej znane, przez co może pozytywnie zaskoczyć, jest Biskupia Górka. Przyklejona do Starego Przedmieścia, z panoramicznymi widokami na m.in. na Główne Miasto. Dzielnica, która teraz przechodzi zmiany rewitalizacyjne wiele zawdzięcza Brunonowi Zwarze. Brunon Zwarra, autor książek o historii Gdańska, we „Wspomnieniach Gdańskiego Bówki” przywołuje pamięć o przedwojennej Biskupiej Górce, na której się wychował. Są też inne miejsca Gdańska, które łączą przeżycia trudnego czasu. Autor opowiada o dzieciństwie i młodości w przedwojennym Gdańsku. Barwnie opisuje i przedstawia życie codzienne miasta - a także obchodzone święta. Opisując życie w Wolnym Mieście nie stroniąc od opisu sytuacji politycznej i trudnych, dramatycznych relacji między władzami niemieckimi, a Polakami. Przy tej okazji warto zaznaczyć, ze Brunon Zwarra prowadził polemikę z Gunterem Grassem, z którymi się nie zgadzał w kwestii oceny "Blaszanego bębenka".
Na Biskupiej Górce ma się pojawić ławeczka Brunona Zwarry - pomnik, na który zebrano środki w czynie społecznym. Pisarz doczekał się też wizualnego upamiętnienia. Mural z jego podobizną znajduje się pod wiaduktem PKM w dzielnicy Strzyża.
*
Literackich miejsc inspirowanych Gdańskiem a także pisarzy o Gdańsku piszących jest więcej. Do dzisiaj miasto chętnie gości u siebie twórców w ramach Literackich Rezydencji. Mogą tutaj na specjalnych warunkach pracować i czerpać inspiracji do swojej pracy.