Podmokłe tereny poprzecinanie kanałami, malownicza równina i żyzne gleby a w panoramie stare kościoły, cmentarze, oryginalne domy i wiatraki. Ta holenderska widokówka to nie Niderlandy, a Żuławy – wyjątkowy region Województwa Pomorskiego położony między Gdańskiem, Malborkiem a Elblągiem.
Mennonici
Tę część Pomorza wyróżnia nie tylko ukształtowanie terenu poniżej poziomu morza, ale także historia i zabytki. Na jej kształt wpływ mieli mennonici. Przybyli w połowie XVI w. z Niderlandów uciekając przed prześladowaniami religijnymi. Byli dobrze zorganizowanymi i pracowitymi rolnikami i rzemieślnikami. Ujarzmili zniszczony powodziami w XV i XVI stuleciu system melioracyjny Żuław. Osuszyli zalane i podmokle tereny, wybudowali kanały nawadniające i poprawiając stan techniczny wałów przeciwpowodziowych. Dzięki temu wzrosła urodzajność gleb.
Dzisiaj śladów niderlandzkich osadników można szukać na trasie Szlaku Mennonitów, który prowadzi do historycznych miejsc związanych z dziedzictwem tych przybyszów. W ich świat wprowadza też wystawa zaaranżowana w Żuławskim Parku Historycznym w Nowym Dworze Gdańskim. Zobaczymy tam jak się ubierali, w jakim otoczeniu żyli, przez jakie osobowości byli reprezentowani. A sam park zgromadził wiele pamiątek i zabytków regionu o opowiadając jego historię, jest też centrum kultury integrującym lokalną społeczność.
Cmentarz 11 wsi
Cennym śladem obecności mennonitów na Żuławach są miejsca pochówku. To dziedzictwo jest obecne na Cmentarzu 11 wsi w Żelichowie. Nekropolia powstała w połowie XVII w. obok istniejącego cmentarza katolickiego, jako miejsce spoczynku mennonitów i luteran. Miejsca grzebalne zorganizowano po usamodzielnieniu się gminy menonickiej. W XVIII w. założono drugi cmentarz menonicki w Cygnaku. Dzisiaj jest tam Lapidarium sztuki sepulkralnej. Zachowało się 70 płyt nagrobnych z piaskowca z widocznymi inskrypcjami i datami śmierci. Pochodzą one z XVII i XVIII wieku.
Domy podcieniowe
Nie da się o Żuławach mówić pomijając domy podcieniowe. Tworzą je drewniane konstrukcje szkieletowe z ozdobnymi szczytami wypełnionymi dekoracyjnie ułożoną cegłą, tzw. "holenderką", a wyróżnia podcień – czyli wysunięte piętro wsparte na drewnianych filarach. Domy podcieniowe ustawiano zwykle podcieniami w kierunku drogi, co w przypadku sąsiadujących ze sobą obiektów tworzyło charakterystyczny rząd drewnianych filarów. Pomieszczenie podcieniowe pełniło najpierw funkcje magazynowe, a potem mieszkaniowe. Najstarszy zachowany taki budynek na Żuławach pochodzi z XVII w. Domy podcieniowe możemy podziwiać w Trutnowach, Żuławkach, Marynowach, Nowej Kościelnicy i Przemysławiu.
Stare kościoły i jedyny taki wiatrak
Pejzaż żuławski dopełniają wyjątkowej urody kościołki. Jest ich całkiem sporo – niemal każda wieś ma taką wiekową perełkę, niektóre wyglądają jak żywcem przeniesione z obrazów malarzy doby romantyzmu. Wycieczka ich śladem z pewnością będzie niezapomnianą lekcją historii. Ruiny gotyckiego kościoła podziwiać można w Steblewie. Budowa świątyni na planie prostokąta rozpoczęła się w XIV w. w kolejnym stuleciu dokończyli ją Krzyżacy. Dziś przy ruinach kościoła, który spłonął w 1945 r. stoi wyremontowana kaplica – grobowiec rodziny Wessel z 1854 r. Przy kościele jest też cmentarz z ciekawymi nagrobkami. XVI-wieczny kościół, który początkowo był kaplicą prywatną rodziny Scheweke znajduje się we Wróblewie. Wybudowany na planie prostokąta ze spadzistym dachem zlokalizowany jest w otoczeniu starych drzew nad rzeką Motławą.
W Cyganku można zajrzeć do starej cerkwi greckokatolickiej. Z kolei jedyny drewniany kościół na Żuławach znajduje się w Palczewie – świątynię zbudowano w 1712 r. W tej miejscowości znajduje się też jedyny na Żuławach wiatrak przemiałowy typu holenderskiego w konstrukcji murowano-drewnianej. Został zbudowany w 1800 r. W 1956 został wpisany na listę zabytków.
Żuławska kolej wąskotorowa
Wycieczkę przez Mierzeję i Żuławy można też odbyć kolejką wąskotorową, powstałą w XIX w., która działa na Pomorzu sezonowo. To wspaniała alternatywa na zwiedzanie dla rodzin z dziećmi nie licząc oczywiście pasjonatów takich zabytków techniki. Niespieszny przejazd otwartymi wagonikami to doświadczenie, które pozwala na bliskie obcowanie z naturą. Turystyczne przewozy odbywają się na trasach Sztutowo–Prawy Brzeg Wisły przez miejscowości Stegna, Junoszyno, Jantar, Mikoszewo.
Przekop Mierzei Wiślanej i dywan z kwiatów
Najnowszą atrakcją turystyczną Żuław został niedawno przekop Mierzei Wiślanej. W ramach ogromnej inwestycji powstał kanał żeglugowy, który połączył drogą morską Zalew Wiślany z Zatoką Gdańską. Przekop otwarto we wrześniu 2022 roku stał i szybko się celem turystycznych wycieczek. Znajduje się w okolicy miejscowości Skowronki. W połowie czerwca 2023 roku Żegluga Gdańska planuje uruchomić sezonowe połączenia z kanałem drogą wodną z Gdyni.
Młodą atrakcją, która zjednała już sobie sporą rzeszę fanów są kolorowe pola tulipanowe w Błotniku – nieopodal przystani żeglarskiej. Miejsce otwarte jest tylko kilka tygodni w roku i działa w ramach akcji O rany Tulipany! Na obszarze 1 ha rośnie ok. 20 różnych gatunków tulipanów. W czasie rozkwitu w kwietniu i maju rozciągające się kolorowe dywany z kwiatów robią niezapomniane wrażenie przenosząc nas myślami nie gdzie indziej jak do … Niderlandów.
Zapraszamy do śledzenia naszej oferty wycieczek na Żuławy jakie dla Państwa przygotowujemy. Szczegóły na bieżąco udostępniane są na naszej stronie, a także FB i IG Pomorskie Tours.